Co to jest baklofen?

Historia baklofenu sięga 1962 roku kiedy został wynaleziony przez firmę farmaceutyczną Ciba Geigy jako potencjalny lek na padaczkę u dzieci. Nie znalazł jednak zastosowania w tym wskazaniu. Szybko okazało się natomiast, że powoduje on rozluźnienie mięśni, co okazało się bardzo przydatne w leczeniu bolesnej spastyczności mięśni po uszkodzeniach układu nerwowego.

W Polsce baklofen jest zarejestrowany właśnie w leczeniu schorzeń neurologicznych (zarówno u dorosłych jak i dzieci) takich jak: stany spastyczne w przebiegu stwardnienia rozsianego, uszkodzeń rdzenia kręgowego, udarów naczyniowych mózgu, porażenia mózgowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz urazów głowy.

Baklofen wszedł do obrotu w 1974 roku, co daje nam już ponad 44 lata doświadczeń ze stosowania tego leku.

Jest to też już lek tani i nieobjęty prawami patentowymi. Wadą takiej sytuacji, jest niestety brak motywacji firm farmaceutycznych do inwestycji w badania kliniczne umożliwiające poszerzenie listy wskazań do stosowania. Wiadomo jest natomiast bardzo dużo na temat mechanizmów działania baklofenu, jego farmakokinetyki, działań niepożądanych oraz jego wpływu na organizm podczas wieloletniego przyjmowania.

GABA to jest kwas gamma-aminomasłowy, neuroprzekaźnik o działaniu hamującym na układ nerwowy poprzez, odpowiednie receptory (GABA-A i GABA-B). W mózgu człowieka stanowią one blisko połowę receptorów. Baklofen jest agonistą receptora GABA-B co znaczy, że działa na ten receptor podobnie jak GABA. Oba związki mają zresztą podobną strukturę chemiczną. GABA podany doustnie lub dożylnie nie przedostałby się do mózgu, dlatego nie ma on zastosowania w terapii. Baklofen natomiast dużo łatwiej przedostaje się przez barierę krew-mózg dzięki czemu może być stosowany jako lek.

• Warto wspomnieć kilka słów o receptorze GABA-A, który głownym receptorem hamującym działanie ludzkiego mózgu. Kiedy jest aktywowany - przez GABA, alkohol(!), benzodiazepiny lub barbiturany, wygasza on pobudzenie neuronu na którym się znajduje. To właśnie jego aktywność jest odpowiedzialna za zniesienie lęku i ośmielenie osób pod wpływem a następnie zniesienie zahamowań społecznych, a w ostatniej fazie senność.
• Receptor GABA-B nie jest tak dobrze poznany. Wiadome jest jednak, że nie wchodzi on w interakcje z alkoholem, dlatego na dzień dzisiejszy dokładny mechanizm działania baklofenu w leczeniu alkoholików pozostaje w sferze hipotez.
• Lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego w ciągu 1-2 godzin od podania. Okres półtrwania w organizmie człowieka wynosi 4 godziny. Narzuca to konieczność wielokrotnego dawkowania leku w ciągu dnia aby osiągnąć stały efekt terapeutyczny. Jedynie 15% leku jest metabolizowane w wątrobie, pozostała część jest wydalana w postaci niezmienionej z moczem.

Idea stosowania Baklofenu w alkoholizmie została rozpowszechniona przez francuskiego kardiologa, prof. Oliviera Ameisena. W 2004 roku opublikował on opis swojego przypadku, a w 2008 r. wydał książkę pt. Le dernier verre wydana przez wydawnictwo Denoël (tytuł wydania polskiego: „Spowiedź z butelki”).

Pomysł narodził się kiedy prof. Ameisen natrafił na badania naukowe prowadzone z udziałem szczurów. Był zdesperowany ponieważ nie potrafił przy użyciu żadnej z dostępnych mu metod skorzystać na tyle, żeby przestać pić. Postanowił on wtedy spróbować tej terapii na sobie. Przy dawce nieco poniżej 3mg/kg mc pojawił się u niego stan obojętności na alkohol.

Aby osiągnąć pożądany stan obojętności względem alkoholu należy stopniowo zwiększać dawkę leku, aż takie subiektywne odczucie się pojawi. Powyżej progowego stężenia leku w OUN (Ośrodkowym Układzie Nerwowym) masowa aktywacja hamujących sieci zależnych od GABA-B wydaje się prowadzić do unieczynnienia ośrodków odpowiedzialnych za głód alkoholowy. Jest to jednak ciągle kwestia wymagająca gruntownych badań naukowych.

Dr Piotr Marcinowicz

Baklofen posiada też inne efekty działania - powoduje rozluźnienie mięśni, działa przeciwlękowo, przeciwbólowo oraz zmniejsza apetyt.

Baklofen mimo iż działa na inny receptor niż alkohol, wydaje się jednak mieć działanie protekcyjne wobec alkoholowego zespołu abstynencyjnego. U pacjentów stosujących baklofen w trakcie odstawiania alkoholu rzadko obserwuje się objawy delirium alkoholowego lub napady padaczkowe. Nie należy natomiast nagle odstawiać wysokich dawek baklofenu, ponieważ mogą wystąpić podobne objawy. Te obserwacje wspierają hipotezę o leczeniu baklofenem jako o leczeniu substytucyjnym (jak np. metadon czy cytyzyna).